Hayrettin Karaman / Katılım sigortacılığı ve bireysel emeklilik

Bu iki konuda çok konuÅŸmalar yapılmış, makaleler ve kitaplar yazılmış olmasına raÄŸmen hâlâ kafa karışıklığı ve sorular devam ediyor. Bu yüzden konu, bir yazıyı daha hak ediyor.

Ä°slâm, insanlar arasında dayanışmayı, acıları ve zararları paylaÅŸarak, telâfî ederek hafifletmeyi emir ve tavsiye etmiÅŸtir. Bu bakımdan teÅŸkilâtlı veya teÅŸkilâtsız olarak insanların belli ölçülerde mal veya parayı ayırıp bir tarafa koymaları, böylece bir sandık teÅŸkil etmeleri, sonra içlerinden birinin malca veya bedence uÄŸradığı hasar ve zararı bu sandıktan karşılamaları, dileyenin istediÄŸi zaman sandıkta kalan parasını çekerek bu dayanışmadan ayrılması caizdir; caizin de ötesinde teÅŸvik edilmiÅŸtir.

Yukarıda özetlenen dayanışma ÅŸeklini bir kuruluÅŸ halinde gerçekleÅŸtirmek, bunun için yeteri kadar büro ve personel temin etmek, giderleri dayanışma (meÅŸru sigorta) için toplanan paradan karşılamak da caizdir. Toplanan paranın kuruluÅŸ tarafından meÅŸrû ve verimli bir ÅŸekilde iÅŸletilmesi halinde muhtemelen kuruluÅŸun giderleri saÄŸlanan kârdan karşılanabileceÄŸi gibi ileriki yıllarda dayanışmaya dâhil kiÅŸilerden ek meblâÄŸ almaya da ihtiyaç kalmayacaktır. Bu kurumu veya kuruluÅŸu dayanışmaya dâhil olanlar kurabilecekleri gibi (ÅŸirket, vakıf vb. bir statü içinde), dâhil olmayan bir veya birkaç kiÅŸinin de kurması, mezkûr hizmeti vermesi ve bu hizmet karşılığında hak ettiÄŸi ücreti (ortak ise payı) alması meÅŸrudur.

Katılım (tekâfül, üyelik) sigortacılığı fıkıhtaki “karşılık ÅŸartlı bağış” mânâsında “ivaz ÅŸartlı hibe” kuralına dayanıyor.

Bu konuda fukaha arasında tartışma (ihtilaf) mevcut ise de “ivaz ÅŸartlı hibe” önemli ve muteber ölçüde fukahanın caiz gördüÄŸü bir akit ÅŸeklidir.

19 Aralık 2020 tarih 31339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan: Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumundan: “KATILIM ESASLARI ÇERÇEVESÄ°NDE SÄ°GORTACILIK VE BÄ°REYSEL EMEKLÄ°LÄ°K FAALÄ°YETLERÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N YÖNETMELÄ°K” ile yıllardır beklediÄŸimiz boÅŸluk dolduruldu. Primli sigorta ÅŸirketleri de isterlerse pencere açarak katılım sigortacılığı da yapabilecekler.

Yönetmelik, bu kuruluÅŸların fıkha göre meÅŸru çerçevede çalışmalarını saÄŸlamak üzere en az üç kiÅŸiden oluÅŸan “danışma komitesine” yer veriyor:

DANIÅžMA KOMÄ°TESÄ° ÜYELERÄ°NÄ°N GÖREVLENDÄ°RÄ°LME ÅžARTLARI

“MADDE 9:

(1) Danışma komitesi asgari üç üyeden oluÅŸur. Üyelerin görev süresi azami üç yıldır. Görev süresi biten üye tekrar seçilebilir. Görev süresinin bitmesi, görevinin sonlandırılması, istifa gibi nedenlerle boÅŸalan üye yerine en geç iki ay içerisinde yenisi seçilir. Üyelerden en az üçte ikisinin yurt içinde yerleÅŸik olması zorunludur.

(2) Danışma komitesi üyelerinin asgari üçte ikisinin, Ä°slami ilimler veya dengi alanlarda en az lisans düzeyinde öÄŸrenim görmüÅŸ olması, diÄŸer üyelerin ise katılım finans alanında lisans ya da lisansüstü derecesine sahip olmanın yanı sıra, finans alanında en az beÅŸ yıl mesleki deneyime sahip olması zorunludur.

(3) Danışma komitesi üyelerinin; görevlendirilme tarihinden önceki son bir yıl içerisinde ÅŸirkette veya kuruluÅŸta çalışmamış olması, eÅŸ ve/veya çocuklarının ÅŸirket veya kuruluÅŸta yönetici pozisyonunda olmaması, ÅŸirket veya kuruluÅŸun hâkim ortağının, yönetim kurulu üyelerinin veya genel müdürünün eÅŸi veya ikinci dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya sıhrî hısımı olmaması gerekir.”

Ä°slâmî hassasiyeti olan kiÅŸi ve kuruluÅŸlar için baÅŸkası yok diye çaresizlik durumu kalmamıştır.

Bireysel Emeklilik (BES) konusuna gelince:

Ä°slâm’da sosyal güvenlik vardır. Ä°nsanlar çalışmadıkları veya çalışamadıkları zamanlarda geçimlerini ve temel ihtiyaçlarını temin edecek bir kaynaÄŸa (kuruma, kuruluÅŸa) muhtaçtırlar ve bunu gerçekleÅŸtirmek Ä°slâm toplumunun vazifeleri arasındadır.

Allah rızası için yardımlaÅŸma duygusunun azalması ve mevcut düzende “akraba arasındaki yardımlaÅŸma (nafaka) mecburiyetinin bulunmaması ve diÄŸer hasbî yardımlaÅŸma kurum ve uygulamalarının da ya bulunmadığı veya yetersiz olduÄŸu için BES’e ihtiyaç hâsıl olmuÅŸtur.

Kapitalistler bir yerde para kokusu alınca hemen üzerine atlarlar. Bu kuruluÅŸu da onlara yedirmemek için yine katılım esaslı BES kurulmuÅŸtur.

Bu fona, imkânı var iken para yatıranlar, “karşılık ÅŸartlı bağış” yapmış oluyorlar. Fonda toplanan para meÅŸru iÅŸlerde, yatırım ve üretimde nemalandırılıyor. SözleÅŸmeye göre emekliye benzer para almasının zamanı gelen kiÅŸi veya ölürse onun bakıma muhtaç yakınları bu fondan, kendileri için bağışlanmış parayı alıyorlar.

Fondan ayrılmak isteyen kiÅŸi de yapılan ödemelerden kalan payını alıp ayrılabiliyor.

Fonu yöneten özel kiÅŸiler veya tüzel kiÅŸilikler hizmet ücreti alabilirler, vekâlet ücreti alabilirler, fonu yöneterek kâr ortağı olur ve ortaklık kârı alabilirler…

KÜÇÜK BÄ°R HATIRA:

Yıllar önce Ä°SAM’da çalışırken otuz arkadaÅŸ, üç ayda bir kur’a çekerek katılımcıların aynı marka araba almalarını saÄŸlamak üzere anlaÅŸmıştık. Her arabanın bedelini katılımcılar, eÅŸit katkılarla ödüyorduk. Arabalar kaza yapmaya baÅŸlayınca da bir katılım bankasına hesap açtık, her katılımcı buraya “karşılık ÅŸartlı bağış” olarak belli bir para yatırdı. Bizim durumumuz parayı nemalandıracak iÅŸler yapmaya müsait olmadığı için enflasyondan etkilenmeyen paralara çevirdik. Bu uygulama birkaç yıl devam etti. Arada ayrılmak isteyen arkadaÅŸlar daima bir bakiye alarak ayrıldılar; yani bankanın verdiÄŸi kâr ile anapara hasarları ödemeye yetti de arttı.

Bir de kurallara uygun, verimli nemalandırma yolları kullanılırsa durum nasıl olur siz hesap edin!