Denizin beklediÄŸi suya serenat

Hayatınızın, coşkun akan bir nehirde, dip akıntısına mı, üstte giden durgun köpüğe mi, yoksa bir ağaç kökünün etrafındaki birikinti suya mı benzediğini, düşündünüz mü hiç?

Ben çok sık düşünürüm. 

Dipten akan su gibi olmayı çok isterim, çünkü bu su arınmış, temiz ve paktır. Aktıkça ayrıştığımı, köpüklerin üstte kaldığını, temiz kalanın aynı hızla dipten akmaya devam ettiÄŸini hissederim. Bu saflaÅŸmadır. 

Su birikintisine dönüşmekten ödüm kopar. Zira bu, kirlenmeye başlanan halin evveliyatıdır ve akmaktan yorulup vazgeçince başlar. Kokmaya, çamurlaşmaya ve bataklığa kadar giden bir serencamın potansiyeline sahiptir.

Akmak ve tâhir olmak, hedefteki denize ulaÅŸabilmek ve katılabilmek için gereklidir. Zira akamayanlar ulaÅŸamazlar; temiz ve saf olmayanlar katılamazlar. 

Buna benzer bir arınma süreci de aynı altının saflaşmasına benzer bir usulle gerçekleşir. Altını potaya koyarlar ve potanın altından ateşi harlarlar. Ergime ısısına gelince, saf altın dibe çöker, köpük ve cüruf üstte kalır.

Ä°ÅŸte biz insanlar da buna benzer usullerle saflaÅŸmaya maruz kalırız. Ya akarken saflaşırız ya ateÅŸe maruz kalarak.  

Bu zorunlu bir haldir, zira insanların özü, çevrenin kirli etkileri ile safiyetini kaybedebilir. Eğer vicdan diri kalırsa, kirli kalarak yaşayabilmek ihtimali yoktur ve temizlenmeyi, paklaşmayı, saflaşmayı ister. Eğer kirlenmenin etkisi vicdana ulaşmış ve üstünü örtmüşse; arınmak talebi ve mecali kalmaz, insanda.

Akarak saflaÅŸmak iradi, ateÅŸle saflaÅŸmak ise irade dışıdır. 

Ä°radi arınmayı murad edip çaba göstermeyenler; henüz çukurlarda birikip çamurlaÅŸmaya meyletmemiÅŸlerse, yani henüz umutlar kaybolmamışsa, altlarından ateÅŸ yanmaya, türlü musibetlere, sıkıntılara duçar kılınmaya baÅŸlarlar. Bu, onlar için mahza rahmet sayılır. Zira ateÅŸ alttan yanmıyorsa, ihtimalen her taraftan yanacaktır. EÄŸer alttan yanan ateÅŸ ayrıştırıp saflaÅŸtırmaya imkân bulamazsa, yakıp kavurmak potansiyeline de sahiptir.

Vicdanın, aklın, kalbin, davranışın, ahlakın, şahsiyetin kirlenmesi, bozulması; hakikat referansı ile onaylanmamış inançlarla gerçekleşir.

Ä°nsan hayatı çok kademeli bir sistemle yapılanır. Her bir kademenin farklı fonksiyonları vardır. En tepede, insanların bütün yaratılış özelliklerinin, yani fıtratın, yani hakikatin, yani dinin bilgilerinin olduÄŸu mertebe vardır. Burası, ilahın yani Allah'ın hükümran ve tek otorite olduÄŸu kademedir. 

İnsanlar burası ile ilişkilerini, elde edebildikleri bilgiler ile kurarlar. İşte bu da ikinci kademeyi ifade eder. İnsanların bilgi ile ilişkilerini belirleyen bir sistem ve yöntem olmak zorundadır.

Bunun fıtratını ortaya koymak için bir bilgi teorisi gerekmektedir. Bu teori; bilginin anlamını, fonksiyonlarını, kaynaklarını, kıymetlendirilmesini, elde edilmesini, tasnifini, dağıtımını, kullanımını ve benzeri diğer bütün hususları, bütüncül ve tutarlı bir şekilde kapsamak zorundadır.

Bakara Suresi 2 “Kendisinde hiç şüphe olmayan bu Kitap, muttakiler için hidayet (rehberi) dir.” Ayeti mucibince, Müslümanlar için epistemolojik eksen Kuran'dır.

İnsanlar yaşamları boyunca; farkında olarak veya olmayarak, farklı birçok kaynaktan, inanç sistemini oluşturan bilgiler almaktadırlar. İnanç sistemi, insanların karar ve davranışlarını, bu da kurup yaşadıkları hayatın mahiyetini belirlemektedir. İnsandaki saflığı ya da kirlenmeyi, akışkanlığı, hareketi veya ataleti belirleyen faktör de inanç sisteminin yapısı ve mahiyetidir.

Bu nedenle saflaşıp arınmayı sağlayacak olan husus; süreçte, değişik kaynaklardan beslenerek yapılanmış olan inanç sisteminin, hakikat referansı ile tashih edilmesi, arınması, sürekli olarak inşa olmasıdır.

Hakikat referansı ile onaylanmamış inançlara tutunarak yaÅŸanmaya çalışılan hayatın getirdiÄŸi hüsranlardan kurtulmanın baÅŸka çaresi yoktur. Akmak mı-birikmek mi, halis mi-cüruf mu, tatmin mi-hüsran mı tercihlerinin muhatabı bizatihi her birimiz isek; yanlış dallara tutunmaktan kurtulup inanç sistemini, hakikat referansı ile arıtarak, sürekli inÅŸa etmek mücahadesi de bizatihi her birimizin iÅŸi ve sorumluluÄŸu olmak mecburiyetindedir. 

Bu nedenle, hakikatin referans kaynağı ile bizatihi ilişkide bulunmak lazım şarttır. Yani Kitab'a muhataplık bizatihi olmak zorundadır.

Bu hususta, saf bir sahihlik, samimiyet ve hikmete dayanmayan itirazlar, bu ertelenemez ve ikame edilemez mecburiyeti engelleyemez. Aynı mevzudaki tatminsizlik ve kafa karışıklığını da ortadan kaldırmak için; ekseni Kitap olan kâmil bir epistemolojik çalışmanın da behemehâl gerçekleÅŸtirilmesi lazımdır.

İnanç sisteminin başka kaynaktan inşası mümkün olmadığı gibi, bu sürece bizatihi muhatap olmanın mecburiyeti de tartışılmazdır.

Herkesin Kitabı anlayamayacağı itirazlarında; tüm insanlar için sorumluluk ve hayatın inÅŸasında bizatihilik konusu; Kitabı anlamak hususunda Allah'ın dahli ve etkisi; bu mevzuda hüküm geliÅŸtirenlerin, yukarıdaki hususları ne kadar dikkate aldıkları ve düalist yaklaşımları; takvanın ve haddi bilmenin çerçevesinde dikkatle düşünülmesi gereken bir zarurettir. 

İnançların, hakikat referansı ile tashihe tabi tutulup inanç sisteminin, hakikat referansı ile inşası mevzuu muhtemelen sadece kişilere taalluk eden bir kapsamla sınırlı değildir. Bunu aşan bir çerçevede ele alınması gerekmektedir.

Bu çerçevede de sahihleşmeyi esas alan iradi akışı mümkün ve sürekli kılıp köpükleri atamamak halinde; gayri iradi arınmayı sağlayacak ateşin yanması da ihtimal dışı olmayabilir.

MaÅŸeri vicdanın bunu talep edemeyecek kadar örtülüp bozulmadığı inanç ve umudu ile hep birlikte duacı olunmalıdır. Yoksa topyekûn bir çamur deryasına dönmek ihtimali de söz konusu olabilir.

Murat Sayımlar