Selçukluların Anadolu'ya yadigarı 10 medrese

Anadolu’da inÅŸa edilmiÅŸ onlarca Selçuklu medresesinden günümüze ulaÅŸmayı baÅŸaranlar daha çok 13. asrın ilk yarısında yapılmış eserlerdir. Büyük Selçukluların ilmi ve kültürel mirasının Osmanlı’ya aktarılmasında önemli bir köprü olan Anadolu Selçuklu ve Beylikler dönemi medreselerinden 10 tanesini tanıyalım istedik. Hakkını veremedÄŸimiz bu eÅŸsiz mirasın en azından birkaç tanesiyle tanış olalım dedik.

Konya’nın Selçuklu ilçesinde ve Alaeddin Tepesi'nin batısında yer alır. Selçuklu Sultanı II. Ä°zzeddin Keykavus döneminde vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından 1264 yılında yaptırıldığı biliniyor. Bir hadis medresesi olarak yaptırılan eserin mimarı ise Keluk bin Abdullah. 19. yüzyılın sonuna kadar ilim faaliyetlerinin devam ettiÄŸi medresenin avlusu kapalıdır ve tek eyvanı vardır. 1936 yılında tamir gören eser, 1956’dan itibaren TaÅŸ ve AhÅŸap Eserler Müzesi olarak hizmet vermekte.

3. Sivas Çifte Minareli Medrese

 

 

Taç kapının üstündeki kitabesine göre Ä°lhanlı veziri Sahip Åžemseddin Mehmet Cüveyni tarafından 1271/ 72 yıllarında yaptırılmıştır. Eserin kapısı Anadolu’daki en yüksek taç kapı olma özelliÄŸini haiz olup, kapının üzerinde iki minare bulunur. Anadolu’daki en abidevi medrese olan eser, Sivas’ın sembolü haline gelmiÅŸtir. Ä°ki katlı ve dört eyvanlı olan medresenin mimarının Kölük bin Abdullah olduÄŸu ileri sürülüyorsa da kitabedeki isim okunamadığı için bu bilgiyi teyit mümkün deÄŸil.

 

4. Erzurum Çifte Minareli (Hatuniye) Medrese

 

Çifte Minareli Medrese (Hatuniye Medresesi) Selçuluklar dönemi eserlerinden biri. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad’ın kızı Hüdâvent Hatun tarafından 1253 yılında yaptırılan medrese, Anadolu’nun en büyük mimari eserleri arasında. Banisi Hüdâvent Hatun olduÄŸundan “Hatuniye Medresesi” de deniliyor. Erzurum Ulu Cami yanında, Erzurum Kalesi ve Saat Kulesi ile karşı karşıya bir konumda yer alır.

 

5. Gök Medrese

 

 

Sivas’ta III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Sahip Ata Ali b. Hüseyin tarafından yaptırılan bu eserin mimari açıdan deÄŸeri oldukça yüksektir. Medrese bugün kale olarak bilinen toprak tepenin güneydoÄŸusunda yer alır. Yapımı 1271 yılına tarihlenen eser, hem Gök Medrese hem de Sahibiye Medresesi olarak anılmakta. Kaluyan el-Konevi tarafından yapılan eser hakkında Evliya Çelebi, “Bu eserin mislini yapmak mümkün deÄŸil. Diyar-ı Ä°slam’da emsaline rastlanmamıştır.” demektedir. Ayrıca bizimle iki katlı medresede 80 odanın bulunduÄŸu, bir imamı ve iki müezzini olduÄŸu bilgilerini de paylaşır.

 

6. Yakutiye Medresesi

 

 

Erzurum’daki Yakutiye Medresesi, Ä°lhanlı Sultanı Ul-Cayto ile ÅŸehrin askeri valisi Hoca Cemalettin Yakut tarafından 1310 yılında yaptırılmış. Medre­senin yapımı için Gazan Han ve Bulugan Hatun’un para verdiÄŸi de bilinmekte. Kapalı avlulu olan medrese dört eyvanlı. Orta Asya Türk mimarisinin izlerini taşıyan medresede öÄŸrenci ve hocaların odaları derecelerine göre belirlenmiÅŸ. Bu nedenle her odanın giriÅŸinde farklı bir iÅŸleme mevcut. 1995 yılında restore edilen eser, günümüzde Türk-Ä°slâm Eserleri ve Etnografya Müzesi olarak kullanılmakta.

 

7. Karatay Medresesi

 

 

Karatay Medresesi; Konya’nın merkezinde, Alaeddin Tepesi’nin kuzeyinde yer alır. Banisi Celaleddin Karatay bin Abdullah olan medresenin, II. Ä°zzeddin Keykavus döneminde 1251’de yaptırıldığı biliniyor. Eser 1955’den sonra Çini Eserleri Müzesi olarak kullanılmakta. Kapalı avlulu medreselerden biri olan eserin kubbesi avlu duvarına oturmuÅŸtur. Tek katlı olan medrese Selçuklu taÅŸ iÅŸçiliÄŸinin en gösteriÅŸli örneklerinden biri.

 

8. Cacabey Medresesi

 

 

KırÅŸehir il merkezinde bulunan Cacabey medresesinin yapımı 1272-1273 yıllarına tarihleniyor. Rasathane olarak kullanılan medrese, II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde, KırÅŸehir valisi olan Nureddin Cibril Bin Cacabey tarafından yaptırılmış. Kesme taÅŸtan yapılan medresenin minaresi ayrı olarak inÅŸa edilmiÅŸ ve üç farklı renkteki tuÄŸlayla örülen bu minare uzmanlarca, Türkiye’deki tek örnek olarak kabul ediliyor. Eser bugün cami olarak hizmet veriyor.

 

9. Ä°plikçi (Altun Aba) Medresesi

 

 

Altun Aba Medresesi’nin, Selçuklular tarafından Konya’da inÅŸa edilen ilk medrese olduÄŸu ileri sürülür. Medrese, 13. yüzyılın baÅŸlarında II. Rükneddin Süleyman Åžah’ın komutanlarından Åžemseddin Altun Aba tarafından yaptırılmış. Vakfiyesinde mütevelli olarak “Ä°plikçi oÄŸlu”nun tayin edilmesinden dolayı, Ä°plikçi Medresesi adıyla ÅŸöhret bulmuÅŸ.

 

10. Sırçalı Medrese

 

 

Konya’nın Meram ilçesinde bulunan Sırçalı Medrese 1242 yılına tarihlenir. Taç kapısındaki kitabesinden Selçuklu Emiri Bedreddin Muslih tarafından yaptırıldığı anlaşılmakta. Muhammed b. Muhammed et-Tûsî ise mimarıdır. Bir fıkıh medresesi olan Sırçalı Medrese açık avlulu medrese modeline göre inÅŸa edilmiÅŸ. Eyvanı ve çinileriyle Selçuklu mimarisinin göz dolduran eserlerinden biri. Medresenin üst katı bugün Rölöve ve Anıtlar MüdürlüÄŸü tarafından kullanılıyor.

 

 

Hazırlayan: Munise Şimşek