Sosyal Medya

Güncel

Bardakçı: Vaktiyle tasarruf tedbiri diye bürokratların bayram tebrikine gitmelerinin yasaklandığını bilir misiniz?

03-06-2019 08:29

Murat Bardakçı-Habertürk


Yarın bayram… Tebriklerimi peÅŸinen ifade ettikten sonra eski bayramlarda yaÅŸanmış bir hadiseyi anlatayım…
 
Türkiye’de asırlar boyunca Ramazan ve Kurban bayramlarında dinî gereklerin yerine getirilmesinden sonra büyükler ziyaret edildi, küçüklerden de gelip el öpmeleri beklendi…
 
Eski devirlerin bayramları, dinî boyutun haricinde aynı zamanda devletin güç ve hakimiyet gösterisi idi; devlet bu maksatla bayram merasimlerinin son derece tantanalı bir ÅŸekilde olması için elden gelen herÅŸey yapardı ve herÅŸey ayrıntılı protokol kaideleri çerçevesinde olurdu. Meselâ saraydaki kutlamaların ve tebriklerin ne ÅŸekilde yapılacağı, kimin nerede ve ne zaman duracağı, neredeyse saniyesi saniyesine belliydi. Tebriklerin sona ermesinin ardından bu defa yüksek bürokratlar arasında bir tebrik koÅŸuÅŸturması baÅŸlar, üst düzeydekiler protokoldeki yerlerine göre birbirlerinin konaklarına gidip gelirler, memurlar âmirlerini ziyaret için yollara düÅŸerler ve ziyaretler bayram boyunca devam ederdi.
 
Bu iÅŸin bir de malî tarafı vardı ve tebrikler bürokratın protokoldeki yeri ne kadar yüksekse, o kadar masraflı olurdu. Zira gelenlere hediye vermek ÅŸarttı ve bu hediyeler için yapılan masraf bazan bürokratın belini büker, cüzdanının dibini çıkartır, periÅŸan ederdi.
 
Sadece ziyaret edilenler deÄŸil, tebrike gidenler de gittikleri yerlerdeki hizmetkârlara bahÅŸiÅŸ dağıtmak zorundaydılar ve âmirlerinden para eder hediyeler alamadıkları takdirde bu yüzden onların bütçesi de altüst olurdu.
 
Devlet, bu yüzden, 1845 Eylül’üne rastlayan Hicrî 1261 senesinin Ramazan’ında memurların âmirlerinin evlerine giderek bayramlaÅŸmalarını yasak etti! Tahtta, Sultan Abdülmecid vardı ve yayınlanan bir nizamname ile resmi dairelerdeki bayramlaÅŸmaların kâfi olduÄŸu, bundan böyle tebrik için evlere gidilmeyeceÄŸi duyuruldu.
 
Tarihçi Lütfi Efendi o günlerdeki tebrikleri anlatırken “Bir küçük memur, dolaÅŸacağı kapılar için defter tutmaya mecburdu. O tarihlerde vapur ve tramvay gibi kolaylıklar olmadığından, beygir ve kayık ücretinden baÅŸka gidilen konaklarda kapıcılara ve hademelere kadar bin kuruÅŸa yakın para harcanması gerekirdi” diye yazıyordu…
 
BAYRAMIN YERÄ°NÄ° DÜÄžÜN MASRAFI ALDI!
 
Bizdeki bayram kutlamalarındaki aşırı masraf mecburiyeti iÅŸte bu yasaklamayla son buldu ama ortalığı bu defa sünnet ve evlilik düÄŸünlerine pahalı hediye götürme merakı sardı!
 
Bu âdet de herkesin belini bükecek gibi idi ve davetliler hediye götürebilmek için artık faizle borç almaya baÅŸlamışlardı…
 
Sultan Abdülmecid, bayramlaÅŸma yasağının ardından düÄŸünlere pahalı hediye götürmeyi de yasak etti ama halk “DüÄŸün sahibine ayıp olur” diye yasaÄŸa kulak asmadı! Emirlere kimse uymuyor, dolayısıyla masraflar gittikçe kabarıyordu ve üstüne üstlük halk arasında da pahalı hediye götürülmediÄŸi takdirde “neslin devam etmeyeceÄŸi” ÅŸeklinde tuhaf bir kanaat hâkim olmuÅŸtu. Hele davetler sık aralıklarla olunca, millet sıkıntının ve geçim derdinin yanında bu gereksiz masrafın da altında ezilmeye ve etrafa iyice borçlanmaya baÅŸladı…
 
Meselâ, Hubyar mahallesi, 1870’lerde üç sene boyunca peÅŸpeÅŸe ve son derece masraflı düÄŸün serisine ÅŸahit oldu. Önce ailenin büyük oÄŸlu evlendi, sonra da küçük kızlarının okuma yazmayı sökmesi ÅŸerefine evde yeni bir düÄŸün tertip edildi. Büyük bey yegâne yeÄŸeninin bütün masraflarını üstlenerek mükellef bir davet verdi, bu davetten birkaç ay sonra bu defa gelininin doÄŸum yapması ÅŸerefine bir ziyafet düzenledi. Büyük kızını da evlendiren baba, hemen peÅŸinden oÄŸlunu  da evlendirdi. Bütün bunların ardından oÄŸlunun ikinci karısına, yeÄŸenine ve kızına müÅŸterek bir lohusa ziyafeti verdi. Böylece toplam dokuz davet düzenleyen ailenin hem kendisi, hem de davet ettikleri yakınları büyük masrafa girip bir güzel battılar!
 
“DüÄŸün mükellefiyeti” denen pahalı hediye götürme mecburiyeti seneler sonra, ancak 1913’te, Ä°ttihad ve Terakki’nin eli sopalı iktidarı sayesinde yasaklanabildi.
 
Tekrar hayırlı bayramlar! 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.