Sosyal Medya

Makale

Müstağnilik: Varlık Zemini Olmayan Bir Kurmaca

tarihinde yayınlandı.

Bir İnkar ve Büyüklenme Süreci Olarak Müstağnilik

Bir kavramı, onu inÅŸa eden dünya görüşünden bağımsız ele almak neredeyse imkânsızdır. "MüstaÄŸnilik" kavramı da, Batı düşüncesinde ÅŸekillenen ve varlığı "fizik" ve "metafizik" olarak parçalayan dünya görüşünün bir uzantısı olarak ortaya çıkar. Kendini her ÅŸeyden müstaÄŸni, yani bağımsız ve kendine yeterli gören bu tavır, ontolojik bir yanılgıdan beslenir: Yaratılmış bir varlığın, Yaratıcı'sından bağımsız bir öze ve güce sahip olduÄŸu vehmi.

Müstağnilik bir anda olup biten bir hal değil, aksine eleştiri, ilgisizlik, sırt dönme, nankörlük ve nihayetinde tekebbür (büyüklenme) merhalelerinden geçen süreçsel bir olgudur. İnsan, önce bir şeyi beğenmez, eleştirir. Eleştirisi sonuç vermeyince ilgisizleşir. Bu ilgisizlik kemale erdikçe, ona sırtını döner. Buradan sonra artık nefrete ve kine evrilen bir süreç başlar. Nihayetinde, "Ben daha iyisini yapıyorum, siz yetersizsiniz" diyerek nankörlük eder ve büyüklenmeye başlar. İblis'in "Ben ateştenim, Adem ise topraktan; dolayısıyla ben ondan üstünüm" diyerek sırt dönmesi ve tekebbür etmesi, bu sürecin en çarpıcı örneğidir. Modern dünyada Müslümanlardan başlayan eleştirilerin, zamanla İslam'ın kendisine sırt dönmeye ve nihayet Batı'nın rasyonalist, seküler düşünce sistemlerini mutlak doğru kabul ederek İslam'a karşı büyüklenmeye evrilmesi, bu sürecin güncel bir tezahürüdür.

Varlık, Bilgi ve Kudret BaÄŸlamında MüstaÄŸniliÄŸin Ä°mkânsızlığı

İslam'ın kendi dünya görüşünde, Batı'nın kullandığı anlamda fizik ya da metafizik diye bir ayrım yoktur. Zira varlık, Allah tarafından bütünüyle kuşatılmıştır. O, hem zahirdir hem batın, hem evveldir hem ahir. Bu kuşatıcılık, Allah'a rağmen fiziği, metafiziği veya etik olanı konumlandıramayacağımızı gösterir. Bu bütüncül varlık anlayışı içinde, müstağniliğin hiçbir ontolojik zemini yoktur.

Varlık Zemini: Bütün varlık yaratılmıştır ve yaratılmış olmak, baÅŸlangıçta ve devamında “bir baÅŸka güce muhtaç” olmak demektir. Hava, su, güneÅŸ ve toprak olmadan bir varlığın kendi kendine yeterli olması mümkün müdür? Ä°nsan, "Ben kendime yeterliyim" dediÄŸinde, bu sözün varlık baÄŸlamında hiçbir hakiki karşılığı yoktur. Kella! (Asla!) Kur'an-ı Kerim'in buyurduÄŸu gibi, “Şüphesiz insan azar. Kendini müstaÄŸni gördüğü için” (Alak 6-7). Ä°stiÄŸna ile azgınlık (tuÄŸyan) arasında doÄŸrudan bir baÄŸ vardır.

Bilgi Zemini: Bir insanın, insanlık tarihi boyunca birikmiÅŸ bilgiyi kuÅŸatma imkânı var mıdır? UlaÅŸabildiklerimiz sadece kırıntılardır. Ãœstelik insan, zihinsel kapasitesinin en fazla %3-5'ini kullanabilmektedir. Bilginin %80'lik kısmı, bizim dışımızdan bize yüklenen, ulaÅŸan bilinçdışı birikimdir. Bu durumda insan, bilgi üzerinden nasıl büyüklenebilir?

Kudret ve Yönetim Zemini: İnsan, kendi ailesini ve çocuklarını yönetmekte dahi acizlik gösterebilirken, bütün bir dünyayı yönetecek kudrete sahip olduğunu iddia etmek, büyük bir yanılgıdır.

Descartes'ın "Düşünüyorum öyleyse varım" sözüyle başlattığı modern düşünce, dini "ispat edilemez" diyerek rafa kaldırmış ve aklı mutlak bir merciye dönüştürmüştür. Bu süreç, insanın kendisini her şeyde karar verebilir, kendi kendine yeterli bir özne olarak görmesiyle sonuçlanmıştır. Bu müstağnilik, kurumsallaşmış bir kötülük (tağut) halini almış ve Gazze'de olduğu gibi, ahlaktan ve insaniyetten yoksun bir güç gösterisine dönüşmüştür. Uluslararası hukukun bile bu müstağnilik karşısında iflas etmesi, meselenin vahametini göstermektedir.

Müstağnilikten Kurtuluş: Tevazu, Şükür ve Sınırları Bilmek

Müstağnilik, insanın kendisini aldatması ve muhataplarını aldatması için üretilmiş koca bir balondur. Hangi alanda olursa olsun, bir insan büyüklenmeye başladığı andan itibaren azması kaçınılmaz olur. Bu bataklıktan kurtuluşun yolu, İslam'ın bütüncül varlık anlayışına dönmekten geçer.

Allah'ın mutlak kudreti (Allah-u Ekber) karşısında kulun takınması gereken tavır, tevazudur. Tevazu, sınırlarını bilmek, tanrıcılık oynamamaktır. Bu tevazuyu besleyen en temel amel ise hamd ve şükürdür. Fatiha Suresi'nin açılışı "Elhamdülillahi rabbi'l-alemin"dir. Mümin, her halükarda Allah'a hamd etmekle sorumludur. Zira ona ulaşan her nimet, onun kendi eseri değil, ilahi bir inayettir.

Irk, soy, servet veya makam gibi kişinin kendi iradesi ve çabası dışında elde ettiği şeylerle övünmek de bir müstağnilik alametidir. Üstünlük, ancak takvadadır. Takva ise, Allah'ın varlığının idrakinde olarak, O'nun rızası ekseninde bir hayat sürmektir. "Ne oldum" dememek, daima "ne olmalıyım" sorusuyla yaşamaktır.

MüstaÄŸnilikten azade olmanın yolu, rabbimizin her an yanı başımızda, bize bizden daha yakın olduÄŸunu idrak etmek, O'nun terbiye ettiÄŸi, rızıklandırdığı ve mükâfatlandırdığı bir kul olma çabasını sürekli kılmaktır. Ancak bu idrak ve bu çaba, insanı, varlığın hakikatine uygun bir tevazuya ve hakiki bir kulluk bilincine taşıyabilir. Fizik, bu manevi tecrübenin mihveri olmalı; onu, Allah'tan bağımsız mekanik bir yapı olarak gören müstaÄŸnilik ise terk edilmelidir.

Abdulaziz Tantik

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.