Sonradan Öğrendim

Tek katlı betonun yeni icat edildiÄŸi ama henüz yaygınlaÅŸmadığı yıllarda, tutkal olarak kara çamurun kullanıldığı, taÅŸların üst üste konularak inÅŸa edildiÄŸi eski bir köy evinin önünde duruyorum. Ev dediysem aklınıza iki artı bir daire gelmesin, hepi topu tek bir odadan söz ediyorum. Yatak odası, misafir odası, mutfak, bütün görevler bu yirmi metre kare odanın omzuna yüklenmiÅŸ. AhÅŸap bir kapıdan, ki aynı zamanda evin hem dış hem de iç tek kapısıdır, eve saÄŸ ayağımla, besmele çekerek giriyorum ve selam veriyorum. Dedemden öÄŸrendim, eve böyle girilir. Odayı bir gaz lambası aydınlatıyor, elektriÄŸin henüz ÅŸehirlerde olduÄŸu ve köylünün milletin efendisi olduÄŸundan haberinin olmadığı yıllardayız. Anneannen başına beyaz bir tülbent baÄŸlamış, ev içinde bile başı açık gezmezdi rahmetli, ocağın başında çorba tenceresini karıştırıyor. Odada kesif bir tarhana kokusu, tarhana çorbasını karıştırarak piÅŸirmelisiniz yoksa dibi tutar, topaklanır, bunu çocuk halimle ben bile biliyorum. Ocak dediÄŸim duvarın içine gömülmüÅŸ bir ÅŸömine hem evi ısıtıyor hem de yemek piÅŸirme görevini üstleniyor. Yakıtı, daÄŸdan toplanmış odunlar. AteÅŸin üzerinde bir sacayağı, üzerinde çorba tenceresine komÅŸu, mütemadiyen tıkırdayan su dolu bir güÄŸüm.

Dedem, kapıdan girince odanın hemen solunda bir yer döÅŸeÄŸinde yatıyor. Ben daha çok küçük yaÅŸlarımdayken onu bir akrep ısırmış ve belden aÅŸağısı felç olmuÅŸ. O günden beri yatalak. Bana sarılıyor, dilinde hep zikir cümleleri, anneannen iki büklüm ona hizmet ediyor. Hep ÅŸükür cümleleri, ÅŸikâyet onların semtine uÄŸramamış. Bugünün kelimeleriyle izah edilemeyen bir aÅŸkla bakıyorlar birbirlerine.

Annem ve babam gün boyu tarlada çalışır, ben ise akÅŸamları ninemden bir kap yemek almaya gelirdim. Yemek dediÄŸin bir kap olmaz mı zaten? Olmazmış, sonra öÄŸrendim. Bir de “insanoÄŸlu midesinden daha ÅŸerli bir kap doldurmamıştır” derdi dedem. Ben ÅŸerlinin ne olduÄŸunu bilmezdim, onu da sonradan öÄŸrendim.

Ninemlerin bir de kedisi vardı; ismi minnoÅŸ, siyah bir kedi, ona kuzuca “postal” derdi. DuyduÄŸum en kötü laf buydu aÄŸzından. Bize de çok kızdığında “sizi gidi postallar” derdi. Postal ne anlama gelir bilmezdim. Askere gidince öÄŸrendim. Tertemiz yürekli bir Anadolu kadının zihninde postal kelimesine bu kötücül anlamı yüklemesinin nedeni üzerine ne söylenebilirdi ki?

Su çeÅŸmelerden akmazdı o yıllarda, köyümüzün kuyuları vardı, içme ve kullanma suyunu oradan testilerle ve bakraçlarla taşırdık. Çamaşırlar haftada bir dere kenarında yıkanırdı, deterjan yerine sobanın küllerini kullanırdı annem, ellerinde derin yarıklar...

O yıllarda köyümüzün ortak ihtiyaçları için büyükler imece diye birini çağırırlardı, biz çocuklar onu görmezdik ama o bütün köylüleri toplardı. Mesela köyün mezarlığını temizlemeye giderlerdi. Sanki iÅŸe deÄŸil de bir eÄŸlenceye, düÄŸüne gider gibiydi insanlar, ÅŸaÅŸardık. Ä°mecenin bir insan olmadığını da büyüyünce öÄŸrendim.

Sonra bizim kendi köy evimizi hatırlıyorum. Ä°ki katlı, dört odalı, taÅŸtan bir ev. Babam inÅŸaat ustasıydı ve iyi bir çiftçiydi de sanırım, zira çok az kiÅŸide olan bir traktör almıştı. Mavi, Massey Ferguson marka. Gerçi o zamanlar köyde her iÅŸin ustasını bulmak ne mümkün! Dolayısıyla herkes bir parça marangoz, bir parça inÅŸaat ustası olmak zorundaydı sanırım. Odanın biri mutfak diÄŸeri oturma odasıydı, yukarıda iki adet de yatak odası vardı. Her iki odada da ahÅŸaptan dolap, içine gizlenmiÅŸ küçük bir banyo. Adına ebeveyn banyosu denirmiÅŸ. Ne gereksiz bir iÅŸ, bir tane neyimize yetmiyor diye düÅŸünürdüm çocuk akımla. Onu da evlenince anladım, mahremiyeti korumak için ne kadar gerekli olduÄŸunu.

"Dünyada mekân, ahirette iman" diye duydum çok sonradan. Oysa benim çocukluÄŸumda mekânlarda mündemiç bir iman vardı. Ä°man, mekândan münezzeh deÄŸildi yani. Laiklik diye bir ÅŸey icat etmiÅŸler, imanı amelden kovmak için, ben onu da sonradan öÄŸrendim.

Önce insanın ruhu kirlendi, sonra mekân ve çok sonra ÅŸehir...

Mehmet Bulayır

Not: Bu makale, “Muhal ile Mümkün arasında” adlı eserden iktibas edilmiÅŸtir.