Sosyal Medya

Evliya Çelebi'nin gözünden Ramazan

Ramazan ayının içinde olduğumuz şu günlerde sizler için Evliya Çelebi'nin Seyahatneme'sindeki Ramazan'a ait bilgileri derledik. İşte Evliya Çelebi ve Ramazan...



Evliya Çelebi 1611'de seçkin bir ailenin oÄŸlu olarak Ä°stanbul'da dünyaya geldi. Annesi de, babası da sarayda görevliydi. KüçüklüÄŸünden itibaren çok iyi bir eÄŸitim gördü. Kendi anlattığına göre evlerine devlet mensupları, zamanın meÅŸhur bilginleri, sanat adamları sohbete gelirdi ve onları dinleyerek büyüdü. Özel dersler ve medrese eÄŸitimi aldı.

Yine kendi yazdığına göre 20'li yaÅŸlarında Ramazan ayının Kadir gecesi Ayasofya'da Kuran-ı Kerim okurken IV. Murad'ın ilgilisi çekti. Bu sayede sarayda eÄŸitim gördü.
 
Seyahatname'sinde bunu söyle yazar:
 
"1045 yılı ramazan ayının Kadir gecesinde (muhtemelen 5 Mart 1636) Büyük Ayasofya'da her sene 3 gece ibadet olunup binlerce adam toplanır... Merhum babam DerviÅŸ Mehmed AÄŸa'nın teÅŸvikiyle o senenin Kadir gecesinde Büyük Ayasofya'nın Bilal-i HabeÅŸi makamı olan müezzinler mahfilinde teravih namazından Hafz kıraati üzere hatm-i ÅŸerif okumaya baÅŸlayıp Enam suresini tamamlayınca Kozbekçi Mehmed AÄŸa ve Silahdar Melek Mehmed AÄŸa mahfile çıktı. Yüz bin cemaatin içinde başıma altınlı bir Yusuf tacı giydirerek: 'Buyurun sizi saadetlü padiÅŸah ister' diye elime yapıştı."
 
Ä°yi bir eÄŸitim almasına raÄŸmen Evliya Çelebi'nin içinde yeni yerler görmek yeni insanlar tanımak isteÄŸi vardı. Bir gece rüyasında kendisini Ä°stanbul'da YemiÅŸ Ä°skelesi civarında Ahi Çelebi Camii'de gördü. Orada muazzam bir cemaat vardı. Dikkat ettiÄŸinde, Peygamber efendimiz Muhammed'i baÅŸ tarafta gördü. Hazreti Muhammed'in yanına gidip ondan ÅŸefaat dilemek istedi. Cesaretle gidince "Åžefaat ya Resulullah" diyeceÄŸine, "Seyahat ya Resulullah" dedi ve böylelikle 70 yaşına kadar sürecek , çeÅŸitli tehlike, sıkıntı ve hadiseler geçirmesine raÄŸmen vazgeçmeyeceÄŸi seyahati baÅŸladı.
 
Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Ramazan
 
Prof. Dr. Åžeyma Güngör'ün anlattıklarına göre Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Ramazan'a ait özel bir bölüm yoktur. Ancak çeÅŸitli vesileler ile Ramazan üzerine notlar yazmıştır.
 
Evliya Çelebi geniÅŸ topraklara yayılmış Osmanlı devletinde Ramazan'ın geliÅŸini birçok ÅŸehirde anlatmıştır. ÖrneÄŸin yazdıklarına göre Bursa'da Ramazan'ın geliÅŸi, UludaÄŸ'ın köÅŸesinde yer alan Bakacak bölgesinden (Evliya Çelebi burayı fil hortumuna benzetir) takip edilir, Ramazan ayına girildiÄŸini müjdeleyen hilal görülünce ateÅŸ yakılır ve ÅŸehre haber verilir, ÅŸehirde de top atışları baÅŸlarmış. Aynı ÅŸekilde notları arasında donanmanın da hilali görünce top atışı yaptığını yazmıştır.
 
 
Evliya Çelebi Mısır'da tanık olduÄŸu ramazan hilalinin görülmesini ve vesileyle düzenlenen 'karnaval geçidini' ÅŸöyle anlatır:
 
Büyük Mısır ÅŸehrinin 12 bayram alayı vardır. Biri de bu muhtesib gecesi büyük alayıdır ki âşıklar ve ârifler bu alaya Kadınlar Bayramı derler. Zira bu gece Mısır ÅŸehrinde kadınlar o gece alay temaÅŸasına giderler. Zira (kadınlar) nikâh kıyılırken bu gece alaya gitmek ÅŸartıyla nikâh olunmuÅŸtur."
 
Yine Evliya Çelebi'nin yazdığına göre terk edilmiÅŸ yüksek kalelerde bile Ramazan'ın geliÅŸini haber vermek için siyah barutlar saklanırmış. Ramazan girer girmez kandiller yanar, etraf aydınlatılırmış. Evliya Çelebi'nin anlattığına göre binlerce fiÅŸek atılırmış.
 
Seyahatnamesi'nde Mısır'daki ateÅŸli eÄŸlencesinde yaÅŸanan bir kazayı ÅŸu ÅŸekilde anlatmıştır" Deli bir çocuk (delikanlı) fiÅŸekçi dükkanından bir deli fiÅŸek almış, dükkanın önünde ateÅŸlemiÅŸ. Deli fiÅŸek delilenip dükkana girmiÅŸ, dükkanda ki binlerce fiÅŸek alev almış, dükkan ve yanındaki dükkanlar hava uçmuÅŸ 40-50 kiÅŸi ölürken 200 kiÅŸi yaralanmış"
Seyahatname'de Ramazan pidesine de yer ayırmıştır. Yazdıklarına göre Ramazan pidesinin üzerine anason, çörek otu, badem, safran, haÅŸhaÅŸ gibi ÅŸeyler dökülerek beyaz undan yapılırmış.
 
Devletin bazı yerlerinde Ramazaniye adında bir içecek yapılır, bunun güç kuvvet verdiÄŸine inanılırmış. Tadına bakan Evliya Çelebi Ramazaniye ile ilgili olarak ' Tadı güzel ama bulamaç gibi' yazmıştır.
 
 
17. yüzyılda Ramazan eÄŸlencelerinde Evliya Çelebi Kağıthane'deki eÄŸlencelerden bahseder. Dönemin eÄŸlencelerinden farklı olarak Ramazan'da bugünkü gibi iftarlar verilirmiÅŸ.
 
Hatta Evliya Çelebi bununla ilgili olarak 'Ramazan'da imarethanelere gerek yoktu, tüm evlerin kapıları açıktı' yazmıştır.
 
Ä°ftardan, özellikle teravihten sonra bir araya gelinir ve ramazan ruhuna uygun eÄŸlenceler yapılırmış.
 
Kadir Gecesi özel ise olarak ibadet yapılır, çok kalabalık halk ve devler erkanı Ayasofya'da yapılan ibadetlere katılırmış.
 
Evliya Çelebi'nin 10 ciltlik Seyahatnamesi, bütün görmüÅŸ ve gezmiÅŸ olduÄŸu memleketler hakkında oldukça önemli bilgiler içermektedir.
 
Seyahatname ve ölümü
 
Evliya Çelebi'nin yazmış olduÄŸu Seyahatname 17. Yüzyıl yazılış ve o döneme ışık tutan birçok bilgiyi bulunduran bir gezi yazısıdır.
 
Evliya Çelebi, Seyahatname'sinde gezip gördüÄŸü yerleri kendi üslubu ile anlatmaktadır. Evliya Çelebi'nin 10 ciltlik Seyahatnamesi, bütün görmüÅŸ ve gezmiÅŸ olduÄŸu memleketler hakkında oldukça önemli bilgiler içermektedir. Eser bu yönden Türk Kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısından önemli bir yere sahip olmuÅŸtur.
 
Ölümüyle ilgili kesin bir bilgi olmamakla birlikte Seyahatname'nin 10. cildi Mısır'da geçtiÄŸinden ve bundan baÅŸka bir gezi yazısı olmadığından dolayı Mısır'da vefat ettiÄŸi tahmin edilir.
 
YeniÅŸafak

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.